De holle frase van de keuzevrijheid

Waarde vrouwen,

'Moeder en kind centraal'. 'Keuzevrijheid'. 

Graag wil ik nog eens roepen wat een loze termen dat kunnen zijn.

Alle goed bedoelde rapportages van het afgelopen jaar hebben één uitgangspunt gemeen: dat van de vrouw als leek en de zorgverlener als de deskundige én als de verantwoordelijke. Daarbij lijkt er toenemend uitgegaan te worden van zwangerschap en bevalling als 'mogelijk' riskante ondernemingen, zonder veel ruimte te laten voor andere visies.

Dat levert op zijn mooist een machtsverhouding van die van een vader tot zijn kind op, of, zo je wilt, van een moeder tot haar kind. 

Ik heb een fantastisch artikel, ook weer van Tricia Anderson, dat heet: 'the misleading myth of choice'.

Ik zal iets beschrijven uit m'n eigen werk waarin helder wordt dat keuzevrijheid in veel gevallen kul is.

Een vrouw is zwanger van haar eerste kind. Alles gaat prima, t kind groeit goed en de zwangere voelt zich goed. Ze bereidt zich grondig voor op haar bevalling, samen met haar partner. Ze wil de klus heel graag 'zelf' klaren en het liefst met zo min mogelijk interventies.

Maar haar kind blijkt in stuit te liggen en zo te willen blijven liggen.

Dat betekent een bevalling in de tweede lijn.

En dat betekent, dat het scenario rond haar bevalling direct heel anders wordt; in een vroeg stadium naar het ziekenhuis, continu CTG registratie, om te beginnen. Meerdere vreemden om haar heen. En hoewel ze de ontsluitingsfase prima weet door te komen, wordt de zaak heel anders op het moment dat er VO wordt geconstateerd. Er komen allerlei extra mensen de kamer binnen. Ze moet op haar rug gaan liggen, beensteunen, een dwarsbed. De weeën houden op - en na tien minuten persen wordt er besloten tot een keizersnede in verband met suboptimale omstandigheden bij een stuit. 

Ok dan. 

Na een jaar of twee wordt ze opnieuw zwanger. Ze heeft veel aan deze eerste bevalling overgehouden - maar dat is voor een ander verhaal. Ze zou zeer graag vaginaal bevallen. Ze zou het liefst bevallen in aanwezigheid van een zorgverlener van haar eigen keuze en niet met een vreemde. Ze zou het liefst zo min mogelijk interventies ondergaan, tenzij medisch echt noodzakelijk en dan alleen als ze hier zelf ook zeker van is. Ziekenhuis ok, maar de rest graag gemotiveerd anders.

Dit zijn volgens mij verre van onredelijke wensen!

Ik ga voor haar overleggen met een gynaecoloog van ziekenhuis A. Ik leg hem de vraag voor: zullen we in dit specifieke geval samenwerken? Volgens de VIL heeft deze mevrouw een medische indicatie, maar gezien het vlotte verloop van de eerste bevalling en het feit dat de keizersnede bij een stuit is gedaan (na een niet vorderende uitdrijving van tien minuten) - en gezien het feit dat deze mevrouw zichzelf heel goed heeft geïnformeerd en het waarom van haar wensen heel goed kan onderbouwen (waarbij zij ook het eventuele risico op een uterus-ruptuur meenam) - zou het een idee zijn om haar medium risk te laten bevallen? Of bijvoorbeeld bij binnenkomst een CTG te doen en dat ter beoordeling van de gynaecoloog laten, maar als dat CTG goed is medium risk te begeleiden?

De gynaecoloog zegt: 'Nee. Stuur deze mevrouw maar voor consult, dan zullen we haar uitleggen waarom we in Nederland werken zoals we werken.'

Ik vraag: is het dan bespreekbaar om jullie zorg aan te passen aan haar wensen? Dus zorgen voor een vaste zorgverlener in haar zwangerschap die haar ook gaat begeleiden bij de bevalling?

Deze vraag wekt wrevel op. Natúúrlijk is dat niet mogelijk. 

Bij ziekenhuis B kreeg ik min of meer dezelfde reacties.

In eerste instantie heb ik deze boodschap bij de zwangere teruggelegd: ik wil wel wat voor je doen, maar ik 'kan' niet.

En daarmee werk ik in feite actief mee aan een oplossing die ze vervolgens serieus ging overwegen: om zo lang te wachten met een zorgverlener bellen, dat het 'te laat' was om nog naar het ziekenhuis te kunnen.

(overigens was er in dit specifieke geval nog een gynaecoloog C in ziekenhuis 3 die mee wilde denken, gelukkig. Maar wat te doen in al die situaties waarin die er niet is?)

Ik word geacht om deze zwangere aan de hand van de 'risico's' die zij en haar ongeboren kind loopt te motiveren om overstag te gaan voor het systeem - en dus een bevalling tegemoet te gaan met interventies die ze niet wil. Of die risico's in haar specifieke geval mogelijk anders zijn, dat word ik geacht niet in overweging te nemen. 

Daarmee maak ik mezelf medeplichtig aan een manier van zorg verlenen die niets van doen heeft met 'moeder centraal' en al helemaal niet met 'keuzevrijheid'. 

En dat doe ik dan in het belang van dat systeem en niet in het belang van haar zelf.

Zoals Tricia het formuleert: 'We emphasise the standardisation of care pathways rather than an individualised approach; the supremacy of technology overshadows women's voices; and bureaucracy and fear of litigation tramples over their wishes and dreams. Only certain 'choices' are sanctioned. Care remains firmly intitution-centered; in the case of this woman, the interests of the staff and the institution were of more concern to everyone while the wishes of the woman were seen as irritation.'

Onze medeplichtigheid aan dit systeem! 

Dat klotige klusje van: spijtige blik, opgetrokken schouders, handenpalmen naar boven en dan zeggen 'ja meid, wat vervelend nou voor je hè dat het allemaal weer anders loopt - maar ja, het is wél in het belang van je kind, dát is toch het allerbelangrijkste...' - 

Ik zeg: daar moeten wij vroedvrouwen mee Ophouden! Het is niet ok! Het is geen goeie zorg! Het is gebaseerd op aannames die dringend aan revisie toe zijn!

'Surely the only right way forward is to embrace the concept of feminist care, where women are absolute equals and partners and in control over their own bodies - what is done to them, when and how and by whom'.

('Essential midwifery practice', hoofdstuk 15 (Mary Stewart), blz. 285)