NOCEBO

Het 'placebo-effect' kennen we allemaal.
Een positief effect op iemands welbevinden zonder dat er sprake is van meetbare werkzame stoffen of 'echte' behandeling.

Er wordt nog altijd gedaan alsof het placebo-effect 'niet echt' is, of een beetje lacherig dat het om suggestie gaat.
'Echte' geneeskunde zou het niet gauw zijn.

Maar ik ken ook mensen die langzaam zijn gaan denken dat het placebo-effect misschien wel het meest belangrijke deel is van de hele geneeskunde. Die gedachte spreekt mij aan. 

Minder bekend is het 'nocebo-effect'.
Het negatieve effect van 'ongunstige' bevindingen/beweringen op het welzijn van mensen. Het is de tegenhanger van het placebo-effect. Een nocebo-effect is meer dan alleen 'onterecht ongerust' maken. Het is een daadwerkelijk schadelijk effect waarbij meetbare lichamelijke reacties zijn.

Hier kun je er meer over lezen.
Een aardig filmpje erover vind je hier.

Voorbeelden van hele gewone interventies die een sterk nocebo-effect kunnen hebben:
Een bloedsuikercontrole die een grenswaarde aangeeft.
Een echo 'voor de zekerheid'.
Een 'mogelijk voorliggende placenta'.
Een uitspraak over een 'te grote baby' in de buik van de zwangere.
Een uitspraak over een 'te kleine baby' in de buik van de zwangere.
Gemompel over 'weinig vruchtwater'.
Een bloeddruk die 'een klein beetje aan de hoge kant' is.
Een uitwendig onderzoek in stilzwijgen met gefronste wenkbrauwen.
Een inwendig onderzoek in stilzwijgen met gefronste wenkbrauwen.
Rammelende medische instrumenten.
Een reanimatietafel in het zicht.

En met stip op één vandaag:

'Objectieve informatieverstrekking' over risico's, zonder dat aangetoond is dat ingrijpen dit risico vermindert.

Er is een artikel verschenen in het BJOG (link bij sommigen lijkt deze link niet te werken. Kun je niet openen, stuur me dan een berichtje dan stuur ik je een pdf file) waarvan ik eigenlijk hoop dat het een grap is waar ik nu, door toe te happen, dan toch intuin. Ik hoop het echt!
Het artikel heet: 'The dangers of the day of birth'.

Het zou een beschamend dieptepunt zijn als dit artikel serieus bedoeld was.
(Ik zeg dit ook nog even in het Engels: It would be a new rock-bottom in nocebo effects if this really is a serious article.)

Een citaat van Simone Buitendijk:
'We zijn in Nederland collectief bang geworden voor de bevalling. Zorgverleners zijn daarmee begonnen, maar ze hebben die angst overgedragen aan aanstaande ouders. Daardoor lijkt de geboorte niet langer het adembenemende begin van nieuw leven, maar vooral een levensgevaarlijk proces dat alleen met medische interventies tot een goed einde kan worden gebracht. Bijna een kwart van de Nederlandse vrouwen die bij de verloskundige aan de bevalling begint, vreest op enig moment tijdens de bevalling dat haar eigen leven of dat van haar baby in gevaar is. 1 Dat is een overschatting van de daadwerkelijke risico's met een factor 400.'

Elke bijdrage die zorgverleners leveren aan dit nocebo-effect, zou wat mij betreft als malpractice mogen worden beschouwd. Ik vind dat we nog veel te weinig naar onze interventies kijken op deze manier. Maar het gaat nog wel even duren voor het zo ver is, want het gaat om onze diepst gewortelde overtuigingen.

Ik ga de rest van vandaag besteden aan het bedenken van verluchtigende woordspelingen om me te helpen om de humor van dit artikel in te zien.
Het woord 'micromorts' roept een wat Harry Potter-achtige sfeer op, vind je ook niet?

Of ik bedenk een voorlichtende zin voor zwangeren: 'bevallen zonder CTG?..U laat uw kind toch ook niet bungy jumpen?'...

Dat helpt een klein beetje.




1. Rijnders M, Baston H, Schonbeck Y, Van der Pal-de Bruin KM, Prins M, Green J,

Buitendijk SE. Perinatal factors related to negative or positive recall of birth experience,

in women 3 years postpartum in the Netherlands. Birth 2008; 35 (2): 107-16