Solidariteit. Deel twee.

Ik heb altijd geleerd dat ‘solidair zijn’ betekent dat je iets achterwege laat om een ander te steunen.

Dat je door je handelen laat zien dat je bij elkaar hoort. ‘Saamhorigheid’.

Dat we in deze tijd onze saamhorigheid tonen door onszelf te isoleren vind ik ingewikkeld. Daar klopt iets helemaal niet.

Het hád kloppend kunnen zijn, als alle maatregelen op basis van vrijwilligheid waren gebleven.

Het onderwerp van m’n eerste stukje over corona was dan ook: solidariteit kun je niet afdwingen. Dan is het geen solidariteit meer.

Het liep anders. Onze regering besloot dat er middels noodverordeningen op dat ‘thuis blijven’ en ‘afstand houden’ gehandhaafd moest worden. 

Dat besluit heeft het woord ‘solidariteit’ compleet uitgehold. 

Het idee was: als we nu allemaal tegelijk ziek zouden worden dan komt er een tekort aan IC-bedden. Door onszelf te isoleren houden we de epidemie mogelijk in bedwang.

Die redenering kan ik volgen.

Maar kan iemand me uitleggen wat er solidair aan is om kwetsbare mensen actief van de buitenwereld te isoleren?

Dat is toch iets heel anders dan jezelf isoleren?

Het zou solidair zijn geweest als we in maart ruimte hadden gemaakt voor elke burger die dat wilde om met hun ouderen, gehandicapten of andere kwetsbaren in quarantaine te leven. 

We hadden alle afdelingen kunnen inrichten als ‘logeer ruimtes’, waar mensen samen met hun dierbaren hadden kunnen verblijven. In isolatie, uit solidariteit met hen. Op vrijwillige basis. 

We hadden alles in het werk kunnen stellen om die ouderen en kwetsbaren tijdelijk, in isolatie, bij hun familieleden te laten verblijven. En die dan in alle praktische opzichten te helpen en ondersteunen. Zonder consequenties voor de plaats in de instelling waar ze verbleven.

Zou dat duur geweest zijn? Duurder dan het stilleggen van de economie zou dat niet geworden zijn denk ik. Niet haalbaar? Kom op zeg. Met elkaar, voor elkaar, toch?

En wat 1 juni betreft; 

Het zou solidair zijn geweest als we in de media die paar duizend mensen die op vredige wijze gedemonstreerd hebben in Amsterdam respect betoonden. Voor hun moed om in deze tijd naar buiten te gaan. 

Dat we onze angst voor één keer voor ons hielden, omdat het indrukwekkend was en het onderwerp groots en zwaarwegend. 

Dat we voor één keer onze moralistische waffel hielden op de social media. Uit solidariteit.

Femke Halsema, respect voor je moed om, toen je zag dat er veel meer mensen naar Amsterdam kwamen dan ingeschat, ervoor te kiezen om geen geweld te gebruiken en met rechte rug tussen de demonstranten te gaan staan. 

Wát een solidariteit toonde je daar.

Moge het een voorbeeld zijn!

Ons kostbare gezonde verstand

Wat ik erg vind is dat je bijna niet meer hardop 'mag' zeggen dat 'de anderhalve meter samenleving' echt geen goed idee is. 

Niet omdat het ‘evidence based’ is maar omdat je dat 'ergens' gewoon ‘WEET’ - 

of ‘op je klompen aanvoelt’- 

of hoe je dat omschrijven wil. 

Het is een vermogen dat mensen volgens mij van nature hébben: iets uitproberen en vervolgens 'weten' of het een goed idee is of niet. 

Laten we er even van uit gaan dat de anderhalve meter samenleving 'werkt' om de epidemie te beperken. 

Dan begrijp ik nog steeds niet dat het überhaupt een optie is.

Stel je hebt een nare ontsteking aan je vinger. Iemand zegt: amputeren die hand, dan ben je er van af. 

Dan ‘weet’ je toch meteen: no way?

Het helpt absoluut, dus objectief gezien lijkt het een hele effectieve maatregel.

Maar er is ook nog zoiets als 'gezond verstand' toch?

Ik weet wel dat de vergelijking belachelijk is - en ik weet dat deze epidemie over heel wat ergers gaat dan een ontstoken vinger.

Maar als we nou eerst eens met elkaar hadden overlegd: 'het werkt, die anderhalve meter, maar is het ook een goed idee?' - en dan op ons gezonde verstand hadden durven vertrouwen - zou het dan besloten zijn?

Ik vraag het me af.

solidariteit?

Eerst dacht ik: als ik nu over de corona crisis ga schrijven is dat wel raar 'off topic' op dit blog.

Maar veel van wat ik eerder schreef gaat over vrijheid en autonomie. En over taalgebruik en wat dat voor effect heeft op mensen. Raakvlak genoeg denk ik, maar oordeel vooral zelf. 

Tot voor een paar maanden geleden dacht ik dat 'solidair zijn' een appèl is op je handelen waarbij je je keus om solidair te zijn maakt uit vrije wil.

Je offert iets op om een ander, die kwetsbaarder is dan jij, bij te staan.

Dat doe je in vrijheid.*

Solidair zijn met iemand is voor degene aan wie je solidair bent hopelijk iets prettigs. Zij voelen dan dat ze belangrijk voor je zijn. Dat is waardevol. 

Als jij geen brood hebt en ik geef je de helft van mijn brood, dan ben je daar waarschijnlijk blij mee. Maar als jij geen brood hebt en ik gris een brood uit iemand anders' handen en geef dat jou, dan ben ik er vrij zeker van dat dit minder prettig voelt.

Ik denk dat hier in de aanpak van de corona crisis iets helemaal misgegaan is.

Bij aanvang van de corona crisis werd er een stevig beroep gedaan op onze solidariteit. 

Maar de maatschappij was niet snel genoeg solidair.

Een klein groepje mensen, in de ogen van velen een té grote groep, hield zich niet voldoende aan de maatregelen die de piek van besmettingen af moesten vlakken.

En toen gebeurde er iets geks.

Want er werd niet alleen besloten dat er, met een noodverordening, gehandhaafd mocht gaan worden op naleven van de maatregelen, maar dit bleef verpakt in de boodschap die luidde: 'Alleen SAMEN krijgen we corona onder controle'.

Maar dat is daarmee een double bind geworden.

Want welke is het nou: doe je een beroep op mijn solidariteit? 

In dat geval houd ik in een vrije samenleving altijd het recht om daarin keuzes te maken. (Daarbij zal afwijzing mijn deel zijn als de groep die de maatregelen verstandig vindt maar groot genoeg is, wat ook een straf is, maar ik krijg dan niet te maken met het geweld van een wet.)

Of doe je een beroep op mijn plicht als burger? In dat geval ben ik als ik mijn eigen keuzes maak strafbaar. 

En dat is nu het geval toch?

Dat heeft met solidariteit niets te maken - noem het dan ook niet zo!

Ik waag me niet aan uitspraken over of de maatregelen deugen of niet - maar waar ik me wél aan waag is aan de stelling:

Iets verplichten en vervolgens bedekken met een sausje van 'we doen het samen' is een vorm van volksverlakkerij.

En dat is altijd schadelijk.

*Dat er wel degelijk veel wetten zijn die solidariteit als basis hebben, waarbij we als maatschappij solidariteit voor de kwetsbaren in ons stelsel hebben verankerd, weet ik natuurlijk. Mensen hebben bepaalde rechten.

(Er valt veel te zeggen over het belang van 'vrijheid' en 'verantwoordelijkheid' in het kader van solidariteit - wellicht kom ik er nog op terug.)